Artykuł- Asertywność

Milena Ryznar-Żak „W zgodzie ze sobą i innymi” O asertywności w pracy i nie tylko.

flickr.com no known copyrights

Artykuł do biuletynów korporacyjnych firm Danone i Rossman, 2009

Każdy system, w którym żyjemy, składa się z wielu elementów, które na siebie wzajemnie oddziałują. Jednym ze składników systemu jesteśmy my sami. Właśnie dlatego, proces zmian na lepsze środowiska, w którym żyjemy, powinniśmy zaczynać od samych siebie.

Asertywność to podstawa

Asertywność najczęściej określamy jako "umiejętność mówienia nie". Tymczasem pod tym pojęciem kryje się znacznie więcej. Jeśli jesteś asertywny, żyjesz w zgodzie ze sobą i z innymi. Nikt nie rodzi się z darem asertywności. Wszyscy musimy się tego nauczyć. Dlatego ważne jest, żebyśmy zaczęli już teraz, by jak najwcześniej móc korzystać z tej wiedzy.

Zastanów się, kiedy ostatnio udało Ci się zachować asertywnie, czyli tak, że obie strony czuły się w porządku? Jeśli udało Ci się wtedy, dlaczego nie udaje się zawsze? Człowiek nie jest komputerem, który realizuje schemat niezależnie od okoliczności. Człowiek czuje, obserwuje, zastanawia się, przypomina sobie podobne sytuacje. Bierze pod uwagę z kim i po co rozmawia, gdzie się znajduje. Oddziałuje na niego czas, głód, zmęczenie i pogoda. Jednocześnie mózg non stop analizuje i interpretuje miliony informacji. Dlatego nie wprowadzamy w działanie gotowych algorytmów działania, tak jak robi to komputer, tylko staramy się dopasować zachowanie do kontekstu. Niestety, często jakiś element tego kontekstu sprawia, że nie potrafimy zachować się tak jak byśmy tego chcieli. To, że potrafię stanowczo i zdecydowanie rozmawiać z koleżanką, nie oznacza, że tak samo będę czuć się w konfrontacji z szefem. Jedni czują się bardziej komfortowo w sytuacjach zawodowych, inni w rodzinnych, a jeszcze inni w towarzyskich.

Pamiętaj, że asertywność nie polega na tłumieniu własnych uczuć i emocji. Ich wyrażenie jest konieczne dla pełnego zdrowia człowieka, zarówno psychicznego, jak i cielesnego. Należy to jednak robić w sposób, który nie krzywdzi innych.

Obszary asertywności to :

• obrona swoich praw,
• wyrażanie uczuć pozytywnych i negatywnych,
• przyjmowanie uczuć i opinii innych osób,
• informowanie, jak chcemy być traktowani,
• wyrażanie osobistych opinii i przekonań,
• występy publiczne,
• radzenie sobie z poczuciem winy i krzywdy.

Twoje prawa

Do budowania asertywności ważne jest uświadomienie sobie swoich praw. Masz prawo do bycia sobą, do wyrażania siebie, swoich uczuć, postaw, potrzeb. Masz prawo bronić tego, co stanowi Twoje "terytorium psychologiczne". Należą do niego między innymi Twoje myśli, tajemnice, czyny, to, w jaki sposób postępujesz ze swoją własnością. Tylko Ty decydujesz o Twoim terytorium. To samo prawo przysługuje innym, dlatego będąc asertywnym, szanujesz także terytorium innych. W jaki sposób bywa ono zakłócane? Kiedy kończymy za kogoś zdanie, podejmujemy za innych decyzje czy próbujemy ich zmuszać, aby działali tak jak chcemy.

Moja wartość

Budowanie asertywnego stosunku do świata zacznij od poczucia własnej wartości. Jeśli szanujesz innych, ale towarzyszy temu negatywny obraz Ciebie samego, Twoje kontakty z ludźmi nie będą prawidłowe. Osoby, które uważają się za mało kompetentne i boją się wyrażać swoje zdanie, często nie mają odwagi, by to zdanie w ogóle posiadać. Jeśli nie dają partnerowi w rozmowie informacji czego chcą, maleją szanse na to, że ich oczekiwania się spełnią.

Według E. Berne'a istnieją cztery systemy postaw wobec siebie i innych:

• Ja jestem OK i Ty jesteś OK
• Ja jestem OK i Ty nie jesteś OK
• Ja nie jestem OK i Ty jesteś OK
• Ja nie jestem OK i Ty nie jesteś OK.

Kluczem do funkcjonowania w zgodzie ze sobą i innymi jest przyjęcie postawy "Ja jestem OK i Ty jesteś OK". Nie oznacza ona jednak, że wszystko Ci się musi podobać. Jeśli akceptuję, to realistycznie postrzegam rzeczywistość i nie wmawiam sobie, iż jest inaczej lub powinno tak być. Akceptuję siebie takim jestem, bez nadmiernej krytyki ani idealizacji. Wiem, jakie są moje słabości i mam odwagę się do nich przyznać. Daję innymi prawo do bycia takimi, jacy są, nie uważam też że inni ludzie są lepsi ode mnie. Zdaję sobie sprawę, że jeśli będę chciał, mogę poprawić to, co mi przeszkadza i realistycznie wyznaczam sobie cele.

Asertywnie w grupie

Czy wiesz, czemu czasem pracując w grupie mimo wystarczających kompetencji z trudem osiągaliście oczekiwany rezultat? Co utrudnia pracę w grupie? Brak wyznaczonych zadań, źle sprecyzowany cel, niedookreślone role, złe nastroje członków grupy, brak komfortu pracy, a przede wszystkim zakłócenia w komunikacji. Dobrą współpracę utrudniają niektóre postawy i zachowania. Jednym ze źródeł zamieszania w komunikacji jest bierna agresja. Jej formy to np. obrażanie się, drobne złośliwości, uporczywe milczenie. Takie zachowanie powoduje odwrócenie uwagi innych od sedna problemu, utrudnia, a nawet uniemożliwia osiągnięcie rezultatu. Zaczynamy wciągać się w niepotrzebne dyskusje i przepychanki, skupieni tylko na własnych emocjach. Konstruktywnym zachowaniem byłoby asertywne powiedzenie wprost, jaki aspekt zadania Ci nie odpowiada i jakie rozwiązanie proponujesz. Gdy osoba, z którą pracujesz zachowuje się w biernie agresywny sposób, poinformuj ją, że to zachowanie utrudnia Ci pracę. Pamiętaj, aby nie dawać się wciągać w grę wzajemnych złośliwości. Nikt nie jest zadowolony z wyniku takiej gry.

Podstawą harmonijnej komunikacji w grupie jest szacunek i otwartość na innych, które sprawiają, że słuchamy się wzajemnie. Wzajemne lubienie się pomaga, ale nie jest konieczne, aby grupa efektywnie realizowała swoje cele. Asertywność związana jest z akceptacją tego, że nie musisz wszystkich darzyć sympatią, podobnie jak nie wszyscy muszą szczególnie lubić Ciebie. Sympatie i antypatie często wynikają z przyczyn, z których nie zdajesz sobie sprawy. Nie ma sensu zamartwiać się, dlaczego ktoś Cię nie lubi. Być może przypominasz mu osobę, z którą wiążą się przykre wspomnienia lub poznaliście się w niemiłych okolicznościach. Istnieje mnóstwo przyczyn, dla których w tym akurat miejscu i czasie ktoś kogoś lubi mniej niż innych. Zachowując się asertywnie zaakceptuj różnice między ludźmi i ich prawo do własnego zdania, zaakceptuj czyjeś prawo do tego, że nas nie lubi i daj sobie przyzwolenie na to samo. Pamiętaj także, że nawet jeśli ktoś nie jest Twoim najlepszym kolegą, należy mu się taki sam szacunek, jak każdemu innemu człowiekowi.