Dziecko w rozwodzie

flickr.com no known copyrights

Co przeżywa dziecko w sytuacji rozwodu rodziców?

Spora grupa moich pacjentów, to dzieci i młodzież, których rodzice są w trakcie lub po rozwodzie.  Zgłaszają się także rodzice, pytający jak rozmawiać z dzieckiem o rozstaniu rodziców.  To jak dziecko poradzi sobie z rozwodem zależy od wielu czynników. Jest możliwe, że poradzi sobie całkiem dobrze. Jednak dla całej rodziny jest to znaczny kryzys.   Dla dziecka pomocne jest, jeśli rodzice rozumieją jego przeżycia.

Świat przeżyć  wokół rozwodu  jest bardzo bogaty i różny dla każdego dziecka. Poniżej przedstawiam te elementy, które w mojej praktyce często się powtarzają.

W przeżyciu dziecka rozwód wiążę się często z takim uczuciami i fantazjami:

1. Poczucie winy za rozstanie.

Istotne jest wielokrotne  informowanie dziecka, że rozwód i kłótnie są po stronie rodziców a  dziecko nie ma na nie żadnego wpływu. Nie jest winne rozstania,  nie ma wpływu na to czy rodzice będą razem.

2. Poczucie bezradności. Strach "co się ze mną stanie", "z kim będę mieszkać" , "gdzie będę mieszkać", "czy będę widywać mamę/ tatę czy już nigdy".

Dlatego ważne, aby rodzice w rozmowie z dzieckiem udzielili możlwie jasnych odpowiedzi na te pytania, nawet gdy są niewypowiedziane.  Na te informacje czekają także dzieci najmłodsze -  2, 3-letnie.   Fantazje dziecka  dla dorosłego mogą czasem wydawać się absurdalne a jednak są realnie przeżywane przez malucha.

3. Konflikt lojalności względem mamy i taty.  Poczucie, że "jestem ciągnięty przez łańcuch z jednej i drugiej strony". Strach, że rodzice lub jeden z rodziców, "przestanie mnie kochać".

4. Czasem chęć zaopiekowania się rodzicem, który cierpi. Postanowienia ochrony, dbania o niego/ją, "bycia grzecznym". 

Może to prowadzić do niebezpiecznego  odwrócenia ról w rodzinie. Ważne żeby dziecko mogło pozostać dzieckiem.

5. Złość na rodziców za rozpad rodziny. Czasem ta złość nie jest ujawniana rodzicom, czasem odcinana lub kierowana tylko na jednego rodzica. 

Dziecko może obawiać się ujawniać złość, ponieważ boi się że rodzic tego nie wytrzyma lub nie zaakceptuje.  Może też ją skrywać żeby "nie popsuć jeszcze bardziej", "żeby nie było przeze mnie", "bo chcę być grzeczna", "żeby nie robić przykrości".

6. Nie pokazywanie trudnych emocji względem rodzica, z którym  dziecko się rzadziej widzi. 

"Jeśli się zezłoszczę już po mnie nie przyjedzie i nigdy nie zobaczę mamy/taty".   Te nagromadzone  emocje są tłumione lub wyrzucanie  na rodzica, z którym dziecko spędza więcej czasu. Czasem ten rodzic jest zaskoczony, skąd biorą się ogromne wybuchy złości i rozpaczy o pozorne drobiazgi.

7. Fantazja o ponownym zejściu się rodziców, nawet wiele lat po rozwodzie. Często wiążę się z poczuciem, że dziecko ma na to jakiś wpływ.

8. Poczucie odpowiedzialności za relację rozwiedzionych rodziców, bycie kanałem przekazowym.

Znaczne przeciążenie dziecka  następuje w przypadku gdy ci komunikują się poprzez dziecko, wypytując o drugą stronę, czasem nawet o życie intymne. W sytuacjach napięcia rodzic może mówić o złości do byłego partnera/ki. Złość nie jest niczym strasznym a nazywanie uczuć zawsze jest pomocne. Niekorzystne jest jednak, jeśli rodzice mocno negatywnie wypowiadają się do dziecka  na temat osoby drugiego rodzica.  Nawet jeśli dziecko w poczuciu lojalności  wydaje się nie reagować, wewnątrz cierpi. Dzieje się tak między innymi dlatego,  że  oboje rodzice stanowią część formującego się "ja" dziecka. Tym samym oczerniając mamę czy tatę, oczerniają część tożsamości dziecka. 

9. Idealizacja nieobecnego rodzica

W przypadku braku kontaktu lub rzadkiego kontaktu z jednym  z rodziców, w którymś momencie rozwoju dziecka może  nastąpić  idealizowanie go.  Zwykle jest to zaskakujące i raniące dla rodzica będącego głównym opiekunem, jednak jest to naturalny mechanim obronny dziecka.  Ważne jest, aby rodzic nie winił za to dziecka, zaakceptował, że pragnie ono  wypełnić pustkę w miejscu brakującego rodzica.   Będzie pomocne jeśli potrafi rozmawiać z nim  o realnych wspomnieniach, zwłaszcza  tych dobrych, dotyczących drugiego rodzica. 

10. Jeśli dziecko tłumi emocje  mogą one ujawniać się poprzez objawy somatyczne (ból brzucha, głowy, spadek odporności), lęki (np przed śmiercią), koszmary, zachowania właściwe dla młodszych dzieci, wybuchy złości, pogorszenie funkcjonowania poza domem, problemy z koncentracją uwagi.

Z powodu konfliktu lojalności o powyższych przeżyciach, często w dużej mierze nieuświadomionych, dziecko lub nastolatek może porozmawiać tylko z terapeutą. Wszystkie osoby w rodzinie są bowiem jakoś zaangażowane w konflikt, będąc "po stronie" mamy lub taty.  Szczególnie gdy rozwód przebiega w sytuacji przewlekłego konfliktu, dla  zdrowia psychicznego dziecka  jest  bardzo ważne, by korzystało z pomocy psychologa.  Naturalnie także rodzice doświadczają w tym czasie bardzo trudnych przeżyć i takiej pomocy mogą potrzebować.

Rodzicu,  jeśli chcesz się "mądrze rozwieść",  zapraszamy.  Jeśli nie jesteś z Krakowa, konsultacja dla rodzica/ów możliwa jest przez  Skype.

WYWIAD RADIOWY  z Mileną Ryznar-Żak z Bronowickiego Gabinetu w Radio Kraków, audycja dotycząca wpływu  rozwodu rodziców na dziecko.